معماری شیوه رازی

شیوه رازی
این شیوه چهارمین شیوه معماری ایران است که تمامی ویژگیهای خوب شیو ه های قبلی را به بهترین صورت دارا است . در این شیوه ،تأثیرپذیری از شیوه پارسی و شکوه شیوه پارتی و دقت شیوه خراسانی دیده م یشود .
« راز » آغاز شیوه رازی هر چند مربوط به شمال ایران است ، اما در ری رواج می یابد و بهترین آثار در آنجا ساخته م ی شود . شهر ری محل رشد و ترقی شیوه رازی است .

اوج شکوفائی و ترقی شیوه رازی در عهد سلجوقیان است . معماری سلجوقی نیرومند و حساب شده و دارای ساختاری پیچیده بود و این همه اتفاقی نبود مگر تجلی یک تحول شگرف که در اواخر قرن چهارم با سامانیان آغاز شد . پادشاهان سلجوقی با همت و علاقه وزیر باتدبیر خود ، خواجه نظام الملک ، آثار و بناهای بسیاری را در گستره ایران زمین آن روز که از ماوراءالنهر (آسیای میانه کنونی ) شروع و تا آسیای صغیر و آناتولی (ترکیه) ادامه داشت ، با عملکردهای گوناگون ساختند . در این زمان ، برجه ای آرامگاهی ، مناره ها ، مساجد ،مدرسه ها و کاروانسراها و موارد متنوع بسیاری احداث شدند که خوشبختانه بسیاری از آنها هنوز باقی است . طرحهای دایره ، هشت گوش ،شش گوش ، چهار گوش … و مربع و مربع مستطیل ، در بناهای این دوره مورد استفاده قرار گرفت . میلهای راهنم ا که بعضی از آنها
محل دفن بانی آن نیز بوده ، تبدیل بناهای مساجد شبستانی به بناهای چهار ایوانی نیز در این دوره صورت گرفت .
در شیوه رازی تاق و گنبد بسیار پیشرفت کرد و گونه های چفد تیزدار برای تاق و گنبد بکار رفت بجای تاق ساده آهنگ [ که در شیوهخراسانی باب بود ] از تاق های چهار بخشش ، کاربندی، تاق کلنبو و تاق چهار ترک بهره گیری شد.
اولین نمونه های گنبدهای گسسته نار در برجهای خرقان در نزدیکی قزوین مشاهده می شود و نوع کاملتر آن نیز بعدها به صورت ترک دارساخته میشود .

در این دوره ، بنابر نوشته مورخان و سیاحان ، ری شهر بسیار آبادی بوده و آنطور که می گویند ، این شهر دارای شش هزار مدرسه و چهارصد حمام و هفتصد مناره و … بوده است . این ارقام ، دلالت بر بزرگی و عظمت این شهر دارد و بهدلیل آنکه ری قبل و بعد از سلاجقه مورد تاخت و تاز و تخریب و غارت قرار گرفته به ویژه زمان مغول و تیمور ، لذا بسیاری از آثار ارزنده شیوه خراسانی و رازی به دست مهاجمان غارتگر تخریب و ویران شده است .شیوه رازی از زمان آل زیار ، شروع و در زمانهای آل بویه سلجوقیان و اتابکان و خوارزمشاهیان تا زمان حمله مغو ل ادامه داشته است .همانطور که قبلاً اشاره شد ، چون هر شیوه جدید متأثّر از شیوه های قبلی است ، لذا در آغاز ، شیوه رازی بعضی از بناها مانند گور امیراسماعیل سامانی و مزار و مناره ارسلان جاذب در ۳۷ کیلومتری مشهد ( گنبد خانه ای دواشکوبه ( دو طبقه ) دارد) وجه م شترکی بین شیوهخراسانی و رازی دارند .