فراخوان مسابقه معماری ارتقاء تدریجی سر پناه خود ساخته

معمارنت با همکاری شرکت بازآفرینی شهری ایران برگزار می کند؛

چتر معماری تا کجا گسترده است؟ آیا هر آن چه که دراین کشور ساخته می شود، از دانش، هنر، ذوق، سلیقه و زیبایی شناسی معمارانه بهره برده است؟ مسئولیت اجتماعی معماران چیست؟ و آیا آن ها می توانند نسبت به مسئولیت اجتماعی خویش بی اعتنا باشند؟ پاسخ به برخی از این پرسش ها تا حدودی آسان است: چهره شهرها و روستاهای کشور گویای آن است که بسیاری از ساخت و سازها، از دانش، ذوق و زیبایی معمارانه بی بهره اند و بخش چشم گیری از ساکنان این سرزمین در شرایط بد مسکنی به سر می برند. بر اساس داده های «طرح جامع مسکن کشور»، در سال ۱۳۹۱ حدود ۳۵ درصد ازخانوارهای شهری زیر خط فقر بودند که در عمل امکان تصرف مسکن متناسب با خود را نداشتند. حدود ۸۰ درصد از واحدهای روستایی با مصالح کم دوام ساخته شده اند و با استاندارد زندگی در شرایط کنونی تناسب ندارند. حدود ۱۴ درصد در یک اتاق و کمتر سکونت دارند. ۶۵۱۰۰ هکتار از محدوده های شهرها را بافت موسوم به فرسوده، با قطعه های ریزدانه، مصالح کم‌دوام و دسترسی نامناسب تشکیل می‌دهند. حدود ۱۰ میلیون نفر (۱۲,۵درصد از جمعیت کشور) در سکونتگاه‌های غیررسمی و خانه‌هایی ساکن هستند که با‌شتاب، در قطعه‌ای کوچک و تنگ، با مصالح نامطمئن و ناپایدار به دور از چشم قانون و دانش و تخصص ساخته شده‌اند. اگرچه نمی‌توان گفت که فاقد هرگونه معماری هستند، اما شاید بتوان نام آن ها را «نامعماری» گذاشت: نوعی معماری در شرایط نبود «معماری»؛ نوعی ناهنجاری در معماری. بسیاری از طرح های شهری و روستایی این بخش از جامعه را نادیده گرفتند. بسیاری دیگر آن ها را بیرون انداختند و طرح هایی نیز که تاکنون به دنبال راه حل برای آن ها گشته اند، موفقیت اندکی داشته اند و در برنامه‌های خود، فقرا را در سلک نیازمندانی می‌دیدند که با یاری دولتی در طرح‌های انبوه ساز به سادگی خانه دار می‌شوند. اما پاسخ به برخی دیگر از پرسش های پیش گفته، دشوار است، زیرا: گویی جامعه معماران کشور، معماری ارزان قیمت را از دایره تفکر خود خارج کرده است. معماری کالایی لوکس است که هر کسی به فراخور توانایی مالی از آن بهره مند می‌شود. معماری از دیدگاه رسمی، یعنی معماری باشکوه، گران قیمت و فراخ. یعنی فضاهای تجاری، اداری، خدماتی، فرهنگی و البته مجموعه‌های مسکونی با کیفیت یا ساختمان‌های بزرگ و بلندمرتبه! معماری لایه‌های میانه را دفترهای فنی، در تیراژ بالا تولید می کنند. پس، لایه‌های تهی‌دستی که هزینه خورد و خوراک خود را به سختی تأمین می‌کنند، به زیر این چتر راه نمی‌یابند. ساکنین سکونتگاه‌های غیررسمی در خارج از محدوده طرح جامع شهرها یا نقاط متروک داخل شهر (مانند دره ها،تپه ها و زمین های بایر شهری) که به شکل آلونک، پناهگاه، حصیرآباد، کپرنشین، گود نشین و زاغه شکل گرفته است. این گونه از سکونتگاه‌ها در مرحلۀ انتقالی به ساخت سرپناه‌های رسمی هستند. لایه‌های تهی‌دست تاکنون منتظر یاری دولتی و حرفه‌مندان نایستاده و خودمسکن خویش را، خوب یا بد، آفریده‌اند؛ پس از این هم منتظر نمی‌مانند و راه خویش را خواهند رفت. آن‌ها گونه‌ای از معماری را خلق کرده‌اند. اما پرسش بنیادی این است: آیا جامعه معماری کشور وظیفه ندارد که چتر پوششی خود را بر سر همه لایه‌های فقیر و غنی کشور بگستراند؟ مسابقه «معماریِ نامعماری»، کوششی است در جهت گسترش چتر حمایتی جامعه معماری کشور برای بی‌بهره‌ترین لایه‌های اجتماعی از دانش، هنر و زیبایی‌شناسی معماری. این مسابقه که دومین مسابقه از مجموعه مسابقات معماریِ نامعماری است، با موضوع «طراحی سرپناه خودساخته برای تهی‌دستان شهری» برگزار می‌شود. ما در جایگاه حل مسئله حاشیه‌نشینی نیستیم. ما فقط می‌خواهیم امکان گسترش چتر معماری را بر روی این ساکنان بی‌بهره از معماری فراهم کنیم؛ می‌خواهیم مسئولیت اجتماعی معماران را به عنوان مسئله‌ای مهم مطرح کنیم و این عرصه‌های مغفول را به دغدغه علاقه‌مندان حوزه معماری تبدیل کنیم. این مسابقه دومین مسابقه از مجموعه مسابقات معماری بوده و در آینده نیز مسابقات بعدی به ترتیب برگزار خواهد شد. ۱- سرپناه برای بی جا شدگان سوانح طبیعی و انسانی (زلزله، سیل، جنگ و…) ۲- ارتقاء معماری سرپناه خودساخته حداقل ۳- ….

هدف:
هدف ما، ارتقاء تدریجی معماری و به روز رسانی حکمت و تجربه محلی بر اساس نیازهای روز و تلفیق با خِرَد مهندسی است؛ تا بتوان برای تهی‌دستان شهری سرپناهی ارزان، ساده، ایمن و در مقیاسی انسانی دست یافت.

موضوع مسابقه:
طراحی ارتقاء تدریجی معماری سرپناه خودساخته حداقل در خارج از محدوده طرح جامع شهرها یا نقاط متروک داخل شهرها (مانند دره ها، تپه ها و زمین های بایر شهری) که به‌شکل آلونک،‌ پناهگاه، حصیرآباد، کپرنشین، گودنشین و زاغه شکل گرفته است. به منظور آشنایی ثبت‌نام کنندگان در مسابقه با ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی، شهرسازی و معماری محله‌ها در هر یک از شهرهای معرفی شده جلسه‌آموزشی-توجیحی برای شرکت‌کنندگان در شهرهای‌ فوق برگزار می‌شود. (اطلاعات نشست های مرتبط در انتهای خبر درج گردیده است)

ضوابط طرح:
– سطح اشغال متوسط عرف واحدهای محله (حدود ۲۰ مترمربع)
– دارای پایداری سازه‌ای بسته و محصور با بازشوهای تحت کنترل
– ایمن در برابر شرایط جوّی، آتش سوزی، عایق نسبی در برابر تغییرات دمایی و سر و صدا
– ایمن در قبال تعرضات و مزاحمت های محیطی
– تعریف و طراحی سیستم و روش ابتکاری و خلاقانۀ ساخت، بر پایۀ برپاسازی سریع و آسان توسط افراد غیرمتخصص با استفاده از راهنمایی یا آموزش مختصر
– انطباق طرح با اقلیم مفروض و سازگار با محیط زیست
– تأمین فضای زیست، فعالیت، و خواب برای خانوادۀ ۴ نفره
– برخورداری از حوزۀ کوچک آشپزی
– تأمین سرویس‌های بهداشتی، حمام‌ها، و امکانات شستشوی لباس
– تأمین ورودی‌های برق، آب آشامیدنی، و خروجی فاضلاب
– پیش‌بینی و طراحی الگوی تکرار و تکثیر و تشکیل مجموعۀ اقامتگاهی با هدف تقویت پیوندهای همسایگی، تشویق فعالیت‌های جمعی و ارتقاء انسجام اجتماعی ضروری است.

ترجیحات و امتیازات در ارتقاء تدریجی سرپناه:
پس از اعلام فراخوان و ثبت نام در یکی از محلات موضوع مسابقه، گفتگو با شورای محله، بازدید با همراهی شورای محله و آشنایی با اقلیم، تجربه محلی، فرهنگ ساکنان و روش‌های ساخت می‌تواند در کیفیت طراحی، انتخاب واحد مناسب و تکرار پذیری آن مؤثر باشد. ترجیحات دیگر عبارتند از:
– استفاده از مواد و مصالح و عناصر محلی یا بازیافتی
– قابلیت تقسیمات ثابت یا تنظیم‌پذیر هرچه بیشتر فضای داخلی در سطح و در ارتفاع
– تأمین تقسیمات ریز و خرد فضاهای هرچه بیشتر برای کاربردهای متنوع و برای طبقه‌بندی و نگهداری وسایل و لوازم
– پیش بینی و تأمین امکان اشتغال خانگی در فضای سرپناه
– امکان تکرارپذیری طرح ارتقاء

ثبت‌نام:
– ثبت‌نام رایگان شرکت در مسابقه، از ۷ مهر ماه حداکثر تا ۱۳۹۷/۰۸/۱۲ از طریق درج اطلاعات در فرم مخصوص در وب سایت مسابقه صورت می‌پذ‌یرد. (لینک ثبت نام طی دو روز آینده در همین صفحه در معمارنیوز بروزرسانی می گردد.)
– پس از ثبت نام، کد شناسایی برای اشخاص و گروه های شرکت کننده صادر و جهت درج در کادر مربع ۳ ×۳ در بالا سمت راست کلیۀ شیتهای تحویل نهایی به شرکت کنندگان اعلام می شود.
– قید نام و دیگر اطلاعات مربوط به شرکت‌کنندگان در شیت‌های معرفی طرح‌ها ممنوع است.
– ثبت نام به دو شکل انفرادی و گروهی امکان پذیر است. در ثبت نام گروهی اعلام نام و شماره تماس نمایندۀ گروه الزامی است و برگزارکننده صرفا با نمایندۀ گروه در ارتباط خواهد بود.
– ثبت نام به صورت گروه بین رشته ای (معماری، شهرسازی، جامعه شناسی، اقتصاد، عمران،…) به منظور تجربه گروهی امتیاز محسوب می شود.

مدارک تحویل:
– بر اساس شیوۀ برنامه ریزی شده برای قضاوت، و انتشار آثار؛ تحویل مسابقۀ “ارتقاء تدریجی سرپناه خودساخته حداقل در سکونتگاه‌های نابسامان” صرفا به‌ صورت الکترونیک و از طریق ارسال به ایمیل مسابقه صورت می پذیرد.
– کلیه اطلاعات تعیین شده باید در فرمت PDF و با کیفیت حداقل۱۵۰ DPI و حجم حداکثر ۲۰ مگابایت در ۴ شیت مربع در ابعاد ۵۰×۵۰ سانتیمتر ارائه شود.
– طرح‌هایی که ضوابط تحویل را مراعات نکنند توسط مدیر مسابقه از چرخه ی داوری حذف خواهند شد.
– نامگذاری فایل PDF ارسالی با کد چهار رقمی شرکت در مسابقه الزامی است. هر فرد تنها امکان ارسال یک طرح را دارد.
– برای ثبت نام به تارنمای مسابقه مراجعه نمایید.

– مدارک تحویل مسابقۀ “ارتقاء معماری سرپناه خودساخته حداقل” عبارتند از:
• توضیحات پروژه به میزان حداکثر ۵۰۰ کلمه با و درج مناسب در ۴ شیت فوق ایدئوگرام های طرح
• ایدئوگرام های ایده همسایگی در صورت لزوم
• ترسیمات سه بُعدی حداقل دو مورد
• پلان یا پلان ها در مقیاس ۱:۵۰
• حداقل دو برش عمودی در مقیاس ۱:۵۰
• دو نما در مقیاس ۱:۵۰ با مشخص کردن مصالح مورد نظر
• ایدئوگرام های کارکرد اقلیمی طرح در صورت لزوم
• جزییات اجرایی و اتصالات
• سایر اطلاعات فنی بنا به اقتضای طرح

دیگر مقررات و اطلاعات:
– تمامی مسئولیت های مرتبط با اصالت آثار برعهدۀ ارائه کنندگان آثار خواهد بود.
– مالکیت مادی و معنوی آثار برای طراحان محفوظ بوده اما برگزارکننده حق انتشار الکترونیک و یا چاپی آثار در نشریات یا در قالب کتاب و برگزاری نمایشگاه از طرح ها را با قید نام طراحان هر اثر خواهد داشت.
– برگزاری نمایشگاه آثار برگزیده، در صورت امکان و با استفاده از فایل های ارسالی شیت های مسابقه صورت خواهد پذیرفت ولی انتشار بعدی آثار برگزیده تصویری پروژه منوط به همکاری آتی برگزیدگان از نقطه‌ نظر ارائۀ فایل‌های خام متنی و تصویری به منظور صفحه آرایی در ابعاد مناسب خواهد بود.
– بر‌اساس رایزنی انجام‌شده با دبیرخانه مسابقات معماری وزارت راه‌ و‌ شهرسازی، این مسابقه لزوما در شمول مسابقات حوزه این دبیرخانه قرار نداشته، ولی بطور داوطلبانه در دبیرخانه ثبت شده و خود را ملزم به مراعات آیین‌نامه مسابقات معماری و شهرسازی می داند.

داوران «محله چهارده معصوم نیشابور»:
۳ دی ماه ۱۳۹۷:
یونس رضایی؛ معتمد محله چهارده معصوم
حمید فداییان؛ معتمد محله چهارده معصوم
سارا فربد؛ معمار، مدرس دانشگاه
هادی مسلمی؛ عمران، شهردار سابق
هادی نیرآبادی. GIS؛ معاون معماری و شهرسازی شهرداری
داور جایگزین: آناهیتا زنده دلان؛ معمار، مدرس دانشگاه

داوران «محله شیرآباد زاهدان»:
۱۷ دی ماه ۱۳۹۷:
علی اربابی؛ شورایار محله شیرآباد
سیدعلی براهویی؛ شورایار محله شیرآباد
محمد امیر براهویی؛ برنامه ریز شهری، معاون شهردار
فرزانه دادگر. معمار؛ مدرس دانشگاه سیستان و بلوچستان
محمدعلی قصری؛ معمار، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی
داور جایگزین: عبدالحمید بحرپیما؛ شهرساز، عضو شورای شهر

جوایـز:
• به هر‌ یک از ۳ طرح برگزیده در هر‌کدام از محله ها، مبلغ ۳۰ میلیون ریال جهت ارتقاء معماری پرداخت و به بهترین ارتقاء معماری در هر محله مبلغ ۵۰ میلیون ریال نیز پس‌ از اجرای ارتقاء به طراح پرداخت خواهد شد.
• به طرح‌های برگزیده دوم و سوم‌ درهر مرحله نیز جوایزی اهدا می‌شود.

تقویم مسابقه
• اعلام فراخوان: ۱۴ مهر ۱۳۹۷
• نشست‌ها: نیشابور ۲۳ مهر، تهران ۳۰ مهر، زاهدان ۶ آبان ۱۳۹۷
• پایان زمان ثبت نام: ۱۲ آبان ۱۳۹۷
• تحویل طرح ها: نیشابور ۲۸ آبان ، زاهدان ۱۲ آذر
• پایان اجرای ارتقاء سرپناه: نیشابور محله چهارده معصوم، ۳ بهمن ۹۷ – زاهدان محله شیرآباد، ۱۷ بهمن ۹۷
• مراسم اعلام نتایج و اهدا جوایز: ۲۹ بهمن۱۳۹۷
– هر شرکت کننده در مسابقه تنها برای یکی از محله های فوق می تواند طرح ارتقاء ارائه نماید.
– تاریخ ها غیرقابل تمدید است.
– حداکثر مهلت ثبت و رسیدگی به شکایات در دبیرخانه یک هفته پس از اعلام نتایج است.

♦ نشست های مرتبط با مسابقۀ ارتقاء تدریجی سکونتگاه‌های‌ غیررسمی
این نشست ها برای آشنایی دانشجویان و علاقمندان برگزار می‌شود. در این نشست ها ضمن معرفی مسابقه، ویژگی‌های محله ها، نمایش فیلم و بررسی این سکونتگاه‌ها از زوایای اجتماعی، اقتصادی، شهرسازی و معماری توسط صاحب‌نظران ارائه خواهد شد.

• نشست نیشابور:
اولین نشست همراه با معرفی ویژگی‌های محله ۱۴ معصوم نیشابور
با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی نیشابور، دانشگاه نیشابور، شهرداری نیشابور و دیگر نهادهای دولتی و غیردولتی
زمان: دوشنبه ۲۳ مهر ماه ۹۷، ساعت ۹ الی ۱۲
مکان: دانشکده فنی مهندسی دانشگاه آزاد نیشابور، تالار عطار

• نشست تهران:
دومین نشست همراه با معرفی ویژگی‌های محله های هدف
با همکاری شرکت بازآفرینی شهری ایران و دیگر نهادهای دولتی و غیردولتی
زمان: دوشنبه ۳۰ مهر ماه ۹۷، ساعت ۱۶:۳۰ الی ۱۹
مکان: تهران، خانه گفتمان شهر و معماری واقع در میدان فلسطین، خیابان طالقانی غربی، شماره ۵۱۴

• نشست زاهدان:
سومین نشست همراه با معرفی ویژگی‌های محله شیرآباد زاهدان
با همکاری شورای شهر، شهرداری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشگاه آزاد اسلامی زاهدان و دیگر نهادهای دولتی و غیردولتی تدارک
زمان: یکشنبه ۶ آبان ماه ۹۷، ساعت ۹ الی ۱۲
مکان: زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، تالار معراج دانشگاه واقع در بلوار دانشگاه