تحلیل مسجد شیخ لطف الله

اصفهان شهری پر آوازه در قلب ایران است که دیدنی های بی مثالش بسیاری را به سوی خود می کشاند. نامش را نصف جهان گذاشته اند تا شاید گوشه ای از عظمتش را در تاریخ توصیف کنند. با شنیدن نامش ناگزیر، قدم در تاریخ می گذاریم و غرق در بناهای چشم نوازش می شویم. بناهایی که هریک سرنوشتی خاص دارند و قصه هایی از دیروز و امروز را برای رهگذران روایت می کنند.
این بار می خواهیم قدم به دنیای مساجد با شکوه این شهر تماشایی بگذاریم و شاهکاری از جهان اسلام را به نظاره بنشینیم. به سوی میدان نقش جهان می رویم تا به مقصد امروزمان برسیم. این میدان را همه می شناسند و به واسطه ی قرار گرفتن نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو، جهانیان نیز به خوبی با آن آشنا هستند.

چرا مسجد شیخ لطف الله؟

– مسجد شیخ لطف الله یکی از شاهکارهای معماری و کاشی کاری در قرن یازدهم است.
– این مسجد به سبب نداشتن مناره و صحن شهرت زیادی دارد.
– این مسجد در مجموعه ی جهانی میدان نقش جهان واقع است.
– مسجد شیخ لطف الله مدورترین گنبد جهان را دارد که ب عنوان یکی از زیباترین گنبدهای دنیا از آن یاد می شود.

– گنبد این مسجد در طول روز به سه رنگ خاکی، صورتی و خاکستری در می آید.

مسجد شیخ لطف الله مسجدی تاریخی و مشهور در اصفهان است که شاهکاری از معماری و کاشی کاری به شمار می رود. هنر و معماری در این بنا در اوج زیبایی خود به نمایش گذاشته شده است و دل از بینندگان می رباید. این مسجد در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالی‌قاپو و در همسایگی مسجد امام قد علم کرده و زیبایی

خود را به رخ رهگذران می کشد.

بسیاری معتقدند که این بنا در واقع فقط نقش یک مسجد را مانند سایر مساجد ندارد و معمار، به شکلی هنرمندانه، فضایی را در آن ایجاد کرده که حتی پیروان سایر ادیان و همه ی انسان ها متوجه نور الهی و عرفانی در آن شوند.

این اثر در ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ با شماره ۱۰۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته و به دلیل شهرت این مسجد از نظر تاریخی و معماری، تمبر مشترکی با نقش این بنا از چین منتشر شده است.

مسجد شیخ لطف الله | متفاوت از سایر مساجد

بر اساس چند دلیل، کارشناسان این مسجد را متفاوت از همه ی مساجد می دانند:

* عدم وجود مناره بر فراز مسجد

آنچه که در نگاه اول به این مسجد ذهن را به خود مشغول می کند عدم وجود مناره در کنار گنبد است در حالی که در تمامی مساجد مناره به عنوان جزیی جدانشدنی از معماری می باشد.

پیش از اسلام، مناره به عنوان جهت یاب و مسیریاب بر روی ساختمان ها ساخته می شد و وجود مناره ها حکایت از وجود یک شهر داشت. پس از ورود اسلام، مناره و گلدسته تبدیل به نشانه ای از مسجد شد و برای خواندن اذان و دعوت مردم به نماز مورد استفاده قرار گرفت.

اما از آنجا که مسجد شیخ لطف الله عبادت گاهی برای درباریان و خانواده شاه بوده ، مناره ای بر فراز آن احداث نشده تا عامه ی مردم به این مسجد نیایند. حتی در نوشته های جهانگردانی که در زمان صفوی از اصفهان بازدید کرده اند، سخن زیادی از این مسجد دیده نمی شود و این می تواند ناشی از دو علت باشد:

* مسجد همسایه شیخ لطف الله یعنی مسجد امام، به علت بزرگی و عظمت خود بیشتر مورد توجه قرار می گرفته است.

* مسجد شیخ لطف الله فضای خصوصی درباریان بوده و کسی اجازه ی ورود به آن را نداشته است.

نبود شبستان و وجود پله

همانگونه که گفتیم، این مسجد مناره ای ندارد اما تفاوت دیگر آن با مساجد دیگر عدم وجود شبستان ورودی (حیاط) می باشد و ورود به آن از طریق پله میسر است. به نظر می رسد عدم وجود شبستان یا صحن ورودی، به سبب رعایت تقارن در میدان نقش جهان باشد چرا که این مسجد دقیقا در روبه روی عمارت عالی قاپو قرار گرفته است و این مسئله سبب شده که نتوان صحن یا حیاطی رو به قبله که برای نمازگزاری قابل استفاده باشد، برای آن طراحی نمود.

نبود مناره و صحن، باعث شده تا رواقی پوشیده از کاشی کاری های زیبا و پرکار عامل ارتباط فضای مسجد به گنبد باشد.

وجود راهروی مخفی

گفته می شود که به منظور دسترسی شاه به شیخ لطف الله، راهی زیر زمینی تعبیه شده بوده که ملاقات شاه با این عالِم را میسر می کرده است. این راهرو در میان کاخ عالی قاپو و مسجد قرار داشته و امروزه مسدود می باشد.

جهت بنا نسبت به قبله

یکی از ویژگی‌های شاخص مسجد شیخ لطف الله، چرخش ۴۵ درجه‌ای آن نسبت به محور شمال- جنوب است که اصطلاحا به آن پاشنه می گویند. اما علت این چرخش چیست؟

در معماری ایرانی- اسلامی، مساجد به گونه ای هستند که مردم به هنگام ورود به شبستان در جهت قبله قرار می گیرند اما درب ورودی مسجد شیخ لطف الله به سمت ضلع شرقی میدان باز می شود و اگر مسجد را نیز به همین جهت می‌ساختند، با مشکلاتی در جهت یابی قبله مواجه می شدند. به منظور حل این مشکل، یک راهرو در بنا ایجاد شده است که از ابتدای ورودی مسجد به سمت چپ امتداد دارد و سپس به سمت راست می‌چرخد. این به آن معناست که در ظاهر، ساختمان مسجد در شرق است و از نمای خارجی چنین برداشت می شود که دیوار آن در جهت شمال به جنوب می باشد اما در همین دیوار محرابی وجود دارد که رو به قبله است.
جالب اینجاست که در بیرون مسجد اثری از کجی و زاویه دیده نمی شود و گنبد کوتاه مسجد به دلیل مدور بودن، جهت یا زاویه مخالفی را نشان نمی‌دهد اما به محض ورود متوجه چرخش صحن نسبت به نمای خارجی می شویم چرا که پس از گذر از ورودی تاریک، وارد راهروی طولانی متصل به آن می شویم و سپس به فضای اصلی و محوطه زیر گنبد می رسیم.

تاریخچه مسجد شیخ لطف الله

مسجد شیخ لطف الله نمونه ای منحصر به فرد از کاشی کاری محسوب می شود و معماری استادانه ای را به تصویر می کشد. این مسجد همزمان با آغاز ساخت چهار باغ و باغ هزارجریب (باغی در جنوب اصفهان و در دامنه کوه صفه در انتهای خیابان چهارباغ که امروزه اثری از آن دیده نمی شود) طراحی گردید و در دوران اوج شکوفایی معماری صفویه مورد بهره برداری قرار گرفت. گفته می شود که پیش از ساخت مسجد، خرابه های مسجدی از گذشته در این محل قرار داشته است.

ساخت مسجد شیخ لطف الله در سال ۱۰۱۱ هجری قمری به دستور شاه عباس اول و به منظور تجلیل از مقام شیخ لطف الله میسی آغاز شد و پس از ۱۸ سال عملیات ساختمانی و تزیینات آن در سال ۱۰۲۸ هجری قمری به پایان رسید. بعدها این مسجد به نام ملا فتح الله شناخته شد و  سپس از آنجایی که به مجتهد اعلم یا مرجع تقلید، صدر یا صدرالعلما  گفته می شد، به نام مسجد صدر مشهور گردید اما امروزه به همان نام اولیه ی خود شناخته می‌شود.

گفته می شود که در زمان پادشاهی رضا خان پهلوی، وی به توصیه آرتور پوپ (بزرگترین محقق در زمینه معماری ایرانی)، دستور به بازسازی و مرمت کلی مسجد شیخ لطف‌الله داد و با توجه‌ به‌ طرح های‌ اصلی‌ و کاشی های‌ موجود نسبت‌ به‌ مرمت‌ سردر و گنبد اقدام‌ گردید. نشانه هایی نیز در کتیبه‌ نمای‌ خارجی‌ گنبد وجود دارد که از مرمت توسط‌ اداره‌ باستان‌شناسی‌ در سال‌ ۱۳۱۵ خبر می دهد.

شیخ لطف الله میسی که بود؟

شیخ لطف الله بن عبدالکریم بن ابراهیم بن علی بن عبدالعال یا شیخ لطف‌الله جبل‌عاملی مشهور به شیخ لطف الله میسی، فقیه و دانشمندی از میس لبنان بود که خاندانش فقهای امامیه و ساکن در جبل عامل (مناطق ساحلی و کوهستانیِ جنوب لبنان) بودند. در ادامه ی تلاش پادشاهان صفوی در ترویج مذهب تشیع و اکرام و اعظام فقها و دانشمندان شیعه، عده ای از علمای بحرین و جبل عامل از جمله شیخ حسین بن عبدالصمد حارثی، پدر شیخ بهایی، به ایران دعوت و در این کشور ساکن شدند.

شیخ لطف الله همراه این علما به ایران آمد و ابتدا در مشهد مقدس ساکن شد. وی در این شهر از محضر بزرگانی مانند ملا عبدالله شوشتری استفاده کرد و از جانب شاه عباس کبیر به خدمت آستان قدس رضوی برگزیده شد. پس از مدتی به قزوین رفت و به تدریس مشغول گردید. در نهایت، شاه عباس که آوازه ی او را بیش از پیش می شنید از وی دعوت کرد تا به اصفهان بیاید.
پس از مقیم شدن شیخ لطف الله در اصفهان دستور ساخت مسجد و مدرسه ای برای وی صادر شد و مسجد شیخ لطف الله به تدریس وی اختصاص یافت. وی علاوه بر تدریس به اقامه نماز جمعه در این مسجد نیز می‌پرداخت و افراد به وی اقتدا می کردند.

معماری مسجد

 مسجد شیخ لطف الله اثری شاهکار از معماری و کاشی کاری قرن یازدهم هجری می باشد که توسط استاد محمدرضا اصفهانی، پسر استاد حسین بنا اصفهانی از معماران مشهور آن زمان و به شیوه اصفهانی (آخرین نوع شیوه معماری سنتی ایرانی) ساخته شده است.
آبی، سبز، نخودی و سفید رنگ هایی هستند که در این بنا مشاهده می شوند و در ترکیب با نور شما را مسحور خود می کنند. تزیینات کاشی هفت رنگ و معرق با نقوش گیاهان بهشتی، هندسی و … به این مسجد جلوه ای خاص داده اند و  استفاده از کاشی لعابی براق در کنار آجرهای مات، ترکیبی تماشایی را از دو بافت متفاوت به نمایش گذاشته است.

باستان شناسان خارجی درباره ی بزرگی و زیبایی این مسجد سخنان بسیاری گفته اند و استفاده از نور طبیعی و رنگ های زیبا را از ویژگی های چشمگیر آن می دانند.

کاشی‌های معرق یکی از تزئینات ویژه ی مسجد شیخ لطف‌الله هستند و در داخل این بنا از ازاره ها (از کف طاقچه تا روی زمین) به بالا را به زیبایی پوشانده اند.

ورودی مسجد

جلو خان مسجد (فضایی وسیع در جلوی ورودی بعضی از بناهای بزرگ و مهم) از ضلع شرقی میدان آغاز می شود و کمی عقب نشینی دارد. با بالا رفتن از چهار پله به قسمت سردر می رسیم که قسمت پایینی دیوارها و سکوهای بزرگ کناری آن پوشیده از سنگ مرمر زرد است.
درب ورودی مسجد از چوب چنار یکپارچه و به صورت دو لنگه ساخته شده است که حدود چهارصد سال عمر دارد. در گذشته یک حوض ۸ ضلعی زیبا نیز در جلوی مسجد قرار داشته که در سال‌های ۱۳۱۶ تا ۱۳۱۸ برداشته شده و امروزه اثری از آن دیده می شود. در زمان وجود حوض، پوشش کف گنبدخانه از گچ بوده است و پنجره های چوبی در آن وظیفه ی تامین روشنایی زیرزمین را بر عهده داشته اند.

کتیبه ی اصلی و بزرگ سردر مسجد از کاشی لاجوردی معرق می باشد که تا پایان سال ۱۰۱۱ قمری هجری ساخته و پرداخته و در سال ۱۰۱۲ هجری به خط ثلث سفید و به قلم علیرضا عباسی، خطاط بسیار مشهور زمان شاه عباس، مزین شده است. علیرضا عباسی استاد بسیارى از خطاطان آن زمان بود و خط وی در بسیارى از کتیبه‏ هاى موجود در بناهاى تاریخى شهرهایى چون مشهد، قزوین و اصفهان دیده می شود.

دو کتیبه دیگر به خط نستعلیق در بالاى پنجره‏ ای در سر در مسجد به چشم می خورد که چنین نگاشته شده است: «مایه محتشمى خدمت اولاد على است.»

سردر ورودی این مسجد مقرنس کاری های کم نظیری دارد که ار نظر ظرافت جز در سردر مسجد امام، نمونه ی دیگری ندارد و قسمت های پایین تر آن دارای کاشی های هفت رنگ، با نقوشی از گل و گلدان می باشد.

راهروی ورودی

پس از عبور از درب ورودی به فضای هشتی می رسیم که ما را به سوی راهرویی که به شبستان منتهی می شود، راهنمایی می کند. این راهروی ۲۸ متری با کاشی های هفت رنگ با رنگ غالب آبی و سبز بسیار زیبا به نظر می رسد. پس از طی کردن چند قدم، در سمت راست پنجره مشبکی به چشم می خورد که به شبستان دید دارد و  به عنوان مشوقی برای ادامه ی مسیر عمل می کند.
با گذر از کنار این پنجره و قبل از رسیدن به شکستگی راهرو، دربی در سمت چپ وجود دارد که به شبستان زمستانی راه می یابد. این شبستان فضای کوچکی برای نمازگزاری در فصول سرد سال بوده و دارای سقف کوتاه و دیوارها و سقف بسیار ساده و فاقد تزیینات است.
پس از طی ۱۴ متر از درب ورودی، راهرو با زاویه ۹۰ درجه به سمت راست می پیچد که از آن به عنوان شکستگی راهرو یاد می شود ودر محل آن پنجره ای از سنگ خارا، به ابعاد ۱۰۰در ۷۰ سانتی متر به چشم می خورد. این راهرو علاوه بر اینکه مسئله ی قبله را حل می کند موجب جدا کردن تدریجی عبادت کننده از فضای شهری و آماده کردن وی برای ورود به شبستان نیز می شود. این راهرو چشم را به نور کم عادت می دهد چرا که اگر فرد، ناگهان از فضای روشن بیرونی به شبستان نیمه تاریک هدایت شود، زیبایی آن را درک نمی کند و حتی ممکن است به سبب نداشتن عادت به نور کم حادثه ای برایش پیش بیاید. به همین سبب معمار، استادانه فضایی را طراحی کرده که نبود نور را به فرد گوشزد می کند و او را وارد دنیای نور و رنگ در شبستان می سازد.

دیوار و سقف مسجد

 

کف مسجد با سطح میدان اختلاف دارد و بالاتر از آن قرار گرفته است. بنای مسجد شیخ لطف الله بر یک چهار ضلعی استوار می باشد که در ادامه در قسمت های بالاتر به هشت ضلعی تبدیل می گردد و در نهایت به صورت یک دایره به ساقه ی گنبد متصل می شود. اینگونه تبدیل پلان مربع به گنبد دایره ای شکل، برگرفته از معماری ساسانی است که در این بنا خودنمایی می کند.
چهارطاق نمای فیروزه ای در وسط و چهار طاق نمای گوشه ای بنای مسجد را به هشت بخش تقسیم کرده اند و طاق نمای جنوبی محراب مسجد را در آغوش خود دارد

.
سنگینی و فشار گنبد مسجد باعث شده تا دیوارهایی مستحکم و قطور برای آن در نظر گرفته شوند که تحمل و استواری لازم را داشته باشند. در قسمت پنجره ها قطر این دیوار یک متر و هفتاد سانتیمتر است و در قسمت های اصلی به بیش از دو متر هم می ‏رسد. شبستان به شکل یک مربع ساخته شده که طول هر ضلع آن برابر با ۱۹متر می باشد. کاشی کاری دیوارهای داخلی  از پایین با کاشی هفت رنگ می باشد که در قسمت های بالا به کاشی معرق می رسد. چهار دیوار گوشه ای و گنبد با کاشی معرق و ازاره و قوس های وسط هر دیوار با کاشی هفت رنگ، پوشیده شده اند.

محراب مسجد | شاهکاری در معماری مساجد

از محراب این مسجد به عنوان یک شاهکار در معماری مساجد یاد می شود چرا که کاشی کاری‌های معرق و مقرنس های بسیار ظریفی، آن را زینت داده اند. محراب از یک تاق دندانه‌دار تشکیل شده است و بر فراز آن نقوش ظریف اسلیمی به چشم می خورد. این تاق از داخل دارای مقرنس‌های صدفی شکل می باشد که به نقوش گیاهی زیبایی منتهی می شود. رنگ تمیز و صاف و استفاده از ترکیبات و خطوط هماهنگ از ویژگی های بارز محراب است که بر گیرایی این قسمت از بنا می افزاید.
در داخل این محراب از نام معمار مسجد یاد شده و بر روی دو لوح عبارت زیر به چشم می خورد:

عمل فقیر حقیر محتاج بر رحمت خدا محمدرضا ابن استاد حسین بنای اصفهانکتیبه‌های دیگری نیز در اطراف محراب و داخل مسجد وجود دارد که روی آن‌ها روایتی از پیامبر اکرم و امام ششم به خط علیرضا عباسی حک شده است. در کنار این روایات، اشعاری نیز روی کتیبه ها نقش بسته که به اظهار کارشناسان، منصوب به شیخ بهایی، دانشمند و شاعر دوره صفوی می باشند و توسط باقر بنا، خوشنویس گمنام آن دوره، نگاشته شده است که نمونه خط ثلث او بسیار شبیه به خط علیرضا عباسی به نظر می رسد.به منظور تامین روشنایی محراب و کمک به روشنایی عمومی مسجد در بالای درب ورودی از راهرو به شبستان یک منفذ تعبیه شده است تا زیبایی فضا را دوچندان کند.

گنبد مسجد | یکی از زیباترین گنبدهای جهان

گنبد مسجد شیخ لطف الله مدورترین گنبد جهان است که به صورت دو پوسته ی پیوسته ساخته شده و دارای دهانه ای ۱۲ متری می باشد. ارتفاع راس این گنبد حدود ۳۲ متر از سطح زمین است که با توجه به مساجد دیگر کمی کوتاه به نظر می رسد. بلندی گنبد تا اندازه ای است که در کنار میدان خودنمایی کند و تسلط خود را بر فضا نشان دهد. در معماری ایرانی به این نوع گنبد ها که نسبت ارتفاع به دهانه آنها کم است، گنبد خفته می گویند که اجرای آن با توجه به مصالح آن زمان، کاری دشوار به نظر می رسد.

در نقطه ی برآمدگی بزرگ گنبد، خمیدگی آن به یکباره به سمت داخل متمایل شده و راس گنبد را شکل داده است. بر روی زمینه نخودی رنگ آن، خطوط اسلیمی باشکوهی دیده می شود که هماهنگی در نقش و طرح و رنگ را به زیباترین شکل به نمایش گذاشته اند. در حالی که بیشتر گنبدهایی که با کاشی پوشیده شده اند به رنگ آبی و فیروزه ای هستند، در تزیینات این گنبد از رنگ آبی سیر استفاده شده است. داخل و خارج این گنبد منحصر به فرد که از آن به عنوان یکی از زیباترین گنبدهای جهان یاد می شود، پوشیده از کاشی های معرق می باشد . تعدادی از کاشی کاری های معرق درون و بیرون گنبد و کتیبه‌های خط ثلث آن مزین به خط علیرضا تبریزی عباسی است و بسیار زیبا جلوه می کند.
بدنه خارجی گنبد به یک‌ ستاره‌ هشت گوش‌ که از کاشی های معرق رنگارنگ ساخته شده، منتهی می گردد و قله ی آن به کلاهکی که با کُره هایى‌ منظم‌ مزین‌ شده، می رسد. کتیبه  ای بر بدنه ی خارجی گنبد مسجد شیخ لطف الله به چشم می خورد که شامل سوره های شمس و دهر و کوثر است و به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی خودنمایی می کند.

این‌ گنبد روى‌ چندین‌ تاق‌ بلند کنگره‌ دار (دندانه دار) قرار دارد و بر فراز آن‌ دایره‌اى‌ به چشم می خورد که دارای منافذی می باشد. این منافذ با تزیینات‌ فلزى‌ آراسته‌ شده‌ و ۱۶ پنجره مشبک را به وجود آورده اند. این پنجره ها دارای یک جفت شبکه می باشند که یکی را در داخل و دیگری را در خارج کار گذاشته اند. هر یک از این شبکه ها دارای نقش های اسلیمی برجسته ای هستند که در آنها فضاهای پر و خالی متناسب می باشد. این دو شبکه از هم ۷۰/۱ سانتی متر فاصله دارند و باعث می شوند که نور، طی دو مرحله شکسته شود و نوعی نورپردازی غیر مستقیم به وجود بیاید.

پنجره های مشبک علاوه بر تامین روشنایی و تهویه ی بنا، نقش مهمی را در ایجاد یک فضای روحانی در مسجد ایفا می کنند. در تمام طول روز قسمتی از تابش خورشید از طریق پنجره ها وارد فضای داخلی شبستان می شود و نور مورد نیاز را تامین می کند. لازم به ذکر است که معمار، می‌توانست روزنه های بیشتری را برای تامین نور تعبیه کند اما به همین مقدار اکتفا کرده تا همین میزان نور مهار شده بر کاشی ها بتابد و توجه همگان را به زیبایی آنها جلب کند.

زیباترین قسمت گنبد، طاووسی است که در مرکز داخلی آن طراحی شده است و نور وارد شده از طاق بالای درب ورودی مسجد، پرهای آن را تکمیل می کند. کشیدن اشکال حیوانات در مساجد، به هیچ عنوان مرسوم نیست و امری حرام به شمار می رود اما در غروب آفتاب طاووسی بر روی گنبد شکل می گیرد که خود امری جالب به شمار می رود.
یکی از نکات جالب این گنبد تغییر رنگ آن در طول روز است و به هنگام صبح به رنگ خاکی، در ظهر به رنگ صورتی و در زمان غروب به رنگ خاکستری دیده می شود

.
اگر ارتفاع زیر گنبد بیش از حالت کنونی آن بود، نرسیدن نور به کاشی معرق سقف گنبد باعث می شد که این مسجد زیبایی خود را از دست بدهد.

ساقه گنبد مزین به کاشی هایی آبی رنگ و نقوش گل و بوته است و دو کتیبه بزرگ در کمربندی داخل گنبد به خط رضا عباسی وجود دارد:

کتیبه کمربندی اول، شرح آداب ورود به مسجد از قول پیامبر اسلام می باشد که در انتهای آن چنین نوشته شده است: «کتبها علی رضا العبّاسی فی ۱۰۲۵».
کتیبه کمربندی دوم تمام آیات سوره جمعه و سوره نصر را در بر دارد و با این عبارت خاتمه می یابد: «کتبها علی رضا العبّاسی غفر الله ذنوبه

بعد از این کتیبه ها ۳۲ نقش لوزی شکل در گنبد به چشم می خورد و هر چه به مرکز گنبد نزدیک می شویم اندازه ی آنها کوچکتر می گردد و باعث می شود گنبد، مرتفع تر به نظر برسد.

در واقع می توان گفت که ۴ دیوار به ۸ ضلع، ۸ به ۱۶ پنجره و ۱۶ تبدیل به ۳۲ نگاره شده و بازی خوبی را با اعداد به راه انداخته است.
این گنبد در زمان خود بسیار غیر معمول بوده به همین سبب افسانه هایی در باره ی آن نقل شده است به عنوان مثال گفته اند معمار بنا به هنگام کار گذاشتن گنبد، از روحانیان دارای کرامات درخواست می کرده که شب را در مسجد به صبح برسانند و مانع ریختن آن شوند.